โกมลผ้าโบราณ:พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นเมืองลอง จ.แพร่

โดยธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ

            ผมเคยทำงานอยู่เมืองแพร่เมืองน่านนานกว่า 10 ปี วนเวียนไปทุกปีปีละ 2 ครั้งเป็นอย่างน้อยมากว่า 20 ปี  แต่เพิ่งรู้ว่า ที่เมืองลอง(อำเภอ)จังหวัดแพร่ มีพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นโกมลผ้าโบราณ ให้ชมอย่างจุใจและน่าสนใจขนาด ได้เข้าไปชมแล้วต้องยอมรับว่าปราชญ์ท้องถิ่นนั้นมีอยู่จริง ขึ้นอยู่กับว่าจะมีใครตามหาจนพบหรือไม่ มีความเป็นปราชญ์ด้านไหน ที่นี่คุณโกมล พานิชพันธ์ ได้รับการยอมรับว่าท่านเป็นปราชญ์ด้านศิลปะผ้าโบราณเมืองลองไม่เชื่อก็ต้องตามไปดูเพื่อพิสูจน์ทราบ นี่แหละของจริง

พิพิธภัณฑ์โกมลผ้าโบราณโดดเด่นเห็นง่าย

        ปีนี้ อดีตผู้อำนวยการกองจัดการที่ดินป่าสงวนแห่งชาติ กรมป่าไม้ นายธานี ภมรนิยมและครอบครัว ขอทำบุญใหญ่ด้วยการจองกฐินวัดสะแล่ง อำเภอลอง จังหวัดแพร่ ร่วมกับเพื่อนวนศาสตร์รุ่น 15 และป่าไม้แพร่รุ่น 8 อันเป็นกัลยาณมิตรของท่าน สายกรุงเทพฯนำคณะลุยน้ำมาร่วมด้วยโดยนายอุดม หิรัญพฤกษ์ อดีตผู้ตรวจราชการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และประธานมูลนิธิสมเพิ่มกิตตินันท์ ผมก็เลยได้ร่วมขบวนมาด้วย 4 ชีวิต ทอดกฐินกันแล้วก็ท่องเที่ยวไปตามประสาคนอยู่ไม่สุข(อยู่นิ่งไม่ได้)

        โชคดีที่มีหนึ่งใน 4 ชีวิตเป็นคนเมืองลองโดยกำเนิดจึงรู้ว่ามีของดีที่ไหน ท่านเป็นอดีตอาจารย์โรงเรียนป่าไม้แพร่ ชื่อจรวย สิงห์พยัคฆ์ ก็เลยพาไปชมพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นโกมลผ้าโบราณ ซึ่งมองเห็นได้เด่นโดดเพราะว่าใช้สีเหลืองอ๋อย ปักธงชาติแพรวพราย นอกจากนั้นยังมีรูปดาราที่กำลังแสดงละครทีวีเรื่องรอยไหม ตั้งอยู่หน้าบ้านด้วย

         พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นโกมลผ้าโบราณแห่งนี้ตั้งอยู่ตรงข้ามโรงเรียนลองวิทยา เลขที่ 157/2 ม.6 ต.ห้วยอ้อ อ.ลอง จ.แพร่ 54150 อยากโทรสอบถามรายละเอียดหรือเข้าชมได้ที่ 054-581532//081-8079960  

ของดีที่มีอยู่มากมายในเมืองลอง

         เดิมทีเดียวคุณโกมลเปิดร้านถ่ายรูป ด้วยใจรักในศิลปะผ้าโบราณจึงสะสมไว้ โดยเฉพาะผ้าโบราณประเภทผ้าซิ่นตีนจกเมืองลองของแท้ อันแสดงว่าในท้องถิ่นเมืองลองนั้นภูมิปัญญาชาวบ้านไม่ธรรมดา นอกจากนี้ก็ยังมีผ้าโบราณจากนานาชนเผ่าสะสมไว้ด้วย

          จนกระทั่งเมื่อปีพ.ศ.2535 คุณโกมลตัดสินใจเปิดเป็นพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นโกมลผ้าโบราณ เพื่อให้เป็นประหนึ่งหอศิลป์ที่ทรงคุณค่าเมืองลอง  

จิตรกรรมฝาผนังวิหารไม้สักวัดเวียงต้าม่อน

         ตัวอาคารที่ใช้เปิดเป็นพิพิธภัณฑ์ทาด้วยสีเหลืองโดดเด่น อยู่ริมถนนทางเข้าเมืองลอง เห็นได้แต่ไกล ไปได้ง่ายๆ ไม่ผิดทาง

          อาคารสองชั้นนี้ ชั้นสองที่ขึ้นจากทางหน้าถนนเป็นพิพิธภัณฑ์ ห้องแรกจะแสดงจิตรกรรมเวียงต้า ซึ่งเป็นภาพเขียนสีฝุ่นบนแผ่นไม้สักประกบกันหลายแผ่นเป็นฝาผนังของวิหารไม้วัดเวียงต้าม่อน ตำบลเวียงต้า อำเภอลอง จังหวัดแพร่  ซึ่งแสดงถึงเรื่องราวในชาดกล้านนาเช่นเรื่อง เจ้าก๋ำกาดำ และแสงเมืองหลงถ้ำ ในภาพเขียนสีฝุ่นแสดงถึงการแต่งกายของสตรีเมืองลองดั้งเดิม

          ภาพเขียนเหล่านี้เขียนโดยสกุลช่างศิลป์เมืองน่าน แต่ในพิพิธภัณฑ์นี้เป็นภาพที่ถ่ายมาจากของจริง

ภาพเก่าเล่าเรื่องอดีต

          ส่วนที่สองเป็นผ้าโบราณเมืองลอง ได้แก่ผ้าซิ่นตีนจกของกลุ่มไทโยนกเมืองลอง ซึ่งเหมือนกับลวดลายในภาพจิตรกรรมเวียงต้า มีหูกทอผ้าตั้งไว้ให้ชม รวมทั้งมีอุปกรณ์เมื่อเก่าก่อนอีกหลายอย่าง นอกจากนี้ส่วนที่สามเป็นการแสดงผ้าซิ่นตีนจกจากหลากหลายท้องถิ่น หลายเผ่าพันธุ์ เพื่อให้ใช้ศึกษาเปรียบเทียบเช่นตีนจกจากแม่แจ่ม  ตีนจกจากไหล่หิน  ตีนจกจากนาน้อย ตีนจกจากหาดเสี้ยว ตีนจกจากราชบุรี และตีนจกลาวครั่งในแหล่งต่างๆ อีกมากมายหลายแหล่ง

ผ้าซิ่นตีนจกเมืองลอง

           ส่วนที่สี่เป็นการแสดงให้เห็นถึงกรรมวิธีเก็บผ้าโบราณ อันเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นของคนโบราณ สามารถเก็บผ้าไว้ได้นานกว่า 200 ปีมาแล้ว ผ้าก็ยังคงสภาพสวยงามและเปิดให้ชมอยู่ได้  ส่วนสุดท้ายเป็นส่วนของร้านค้า จัดจำหน่ายผ้าทอมือจากภูมิปัญญาท้องถิ่นคนเมืองลอง ส่วนใหญ่เป็นผ้าซิ่นตีนจก ลวดลายนั้นมากมายนักเหลือ มีแม้กระทั่งลายผ้าที่ประดิษฐ์ขึ้นจากมันสมองให้แปลกแตกต่างออกไปจากพื้นๆ ร่วมสมัยว่างั้นเถอะ พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นโกมลผ้าโบราณเปิดให้ชมตั้งแต่เวลา 09.30-17.00 น.ทุกวัน

           แต่ให้สะดวกโทรมาแจ้งก่อนดีที่สุด

ผ้าซิ่นมะนาว

           คุณโกมลจัดส่งผ้าซิ่นตีนจกจากเมืองลองเข้าประกวดงานผ้า จนได้รับรางวัลในประเทศกว่า 60 รางวัล ส่งไปประกวดงานผ้าจากอาเซียน ได้รับรางวัลถึง 5 รางวัล ซึ่งแสดงถึงความงดงามฝีมือถักทอของชาวเมืองลองโดยแท้ ด้วยความโด่งดังจากผ้าซิ่นตีนจกทำให้ฝ่ายจัดเสื้อผ้านักแสดงละคร ภาพยนตร์ เข้ามาขอให้ช่วยสนับสนุน และนั่นคือประกาศนียบัตรอีกใบหนึ่งของโกมลผ้าโบราณ 

ผ้าซิ่นตีนจกโบราณที่ถักทอด้วยทองคำ

            ผ้าโบราณที่แสดงอยู่ในพิพิธภัณฑ์นั้น มีทั้งผ้าซิ่นลวดลายงดงามจากหลายท้องถิ่นแต่มีอยู่ชิ้นหนึ่งเป็นชิ้นสำคัญเพราะว่าเป็นผ้าที่ทอจากทองคำ ก็ได้จัดแสดงไว้ให้ชมด้วย

ตีนจกของผ้าทองคำโบราณ

            เมืองลอง เมืองในหุบเขาที่เงียบสงบ งดงาม ธรรมชาติเป็นป่าเขาลำเนาไพร ภูมิอากาศเย็นสบาย ถนนหนทางไปมาได้สะดวก จากกรุงเทพ จากเชียงใหม่ จากเมืองแพร่ จากไหนก็ได้ถ้าอยากจะไป แล้วก็อย่าลืมเลยไปนอนที่ปันเจนไฮอะเวย์ล่ะ สบายๆใกล้ป่าดงพงพี  

            ไปทอดกฐินสามัคคีคราวนี้มีดีมาฝากมากกว่าบุญครับ

ตีนจกที่ชนะการประกวด

ผ้าซิ่นตีนจกเมืองลองหลากลาย

ลวดลายที่สร้างจากสีสันของชนเผ่าผสม

สาวน้อยผู้อำนวยความสะดวกและนำชมพร้อมเรื่องเล่า